Vakoverstijgend onderwijs of vakverbindend onderwijs zijn meer dan een onderwijshype. Ze zijn er om een goede reden. ‘Waarom moeten we dit leren, mevrouw?’ Een vraag die ik meerdere keren heb gehoord als leraar biologie. Leerlingen willen weten waarom ze iets moeten leren. En terecht! Één van de manieren om leerlingen urgentie bij te brengen is door de samenhang in het leren duidelijk te maken.
“Als je het belang ziet, motiveert dat om je ervoor in te spannen.” (Nelis & Van Sark, 2018).
In dit blogartikel gaan we in op vakverbindend en vakoverstijgend werken in het onderwijs. We vertellen je ook hoe je leerlingen helpt om gemotiveerd te leren en beter te onthouden.
Wat is vakoverstijgend onderwijs?
Hoe meer betekenis de lesstof heeft, hoe beter dat wordt onthouden (Kagan, 2019). Lesstof krijgt betekenis als deze in een brede context wordt aangeboden. Dit kun je vakverbindend doen of meer vakoverstijgend. Bij vakoverstijgend onderwijs laat je de schoolvakken los en werk je volledig thematisch en projectmatig. Bij vakverbindend onderwijs behoud je de structuur van de vakken, maar werk je wel binnen hetzelfde thema. Je gaat meer de samenwerking aan met andere vakken, waardoor de grenzen tussen vakken vervagen.
Wat is dan vakintegratie?
Vakintegratie is eigenlijk een verzamelterm waarbinnen verschillende vormen en niveaus van integratie vallen. Zowel vakverbindend, thematisch onderwijs als vakoverstijgend onderwijs vallen onder vakintegratie. Het traditionele beeld waarbij schoolvakken volledig hun eigen koers varen is een voorbeeld van niet-geïntegreerde vakken. Voor meer theoretische onderbouwing kun je ook het volgende artikel van Rens Gresnigt op wij-leren.nl erop naslaan.
Vakoverstijgend werken in de praktijk
Leerlingen leggen makkelijker verbanden en zien het nut van wat ze leren sneller in. De leerling die bij geschiedenis helemaal aangaat op de verhalen over de Industriële Revolutie in het Engelse Lancashire, zal bij zijn, haar of diens andere vakken beter presteren als de samenhang duidelijk is. Die samenhang kan er zijn door thematische overlap. Je gaat bij het vak techniek bijvoorbeeld dieper in op de de technologische innovatie in die fase van de geschiedenis. Hoe werkte de eerste stoommachines? Misschien heeft iemand wel een hobby-schaalmodel ter beschikking, waardoor het pas echt tot leven komt.
Wiskunde gaat opeens leven als je het sociale vraagstuk van de Industriële revolutie cijfermatig benadert. Hoe meten we dat de fabrieksarbeiders het langzaam beter kregen met de nieuwe sociale wetten in de 19e eeuw? Wat deed dit met ziektes, geboortecijfers, enzovoorts? Een andere manier van het leren betekenis geven is de persoonlijke leefwereld van leerlingen bij het leren betrekken. Daar gaan we in een ander blogartikel dieper op in.
Is IMYC vakoverstijgend of vakverbindend onderwijs?
Is IMYC vakoverstijgend of vakverbindend onderwijs? Het is een beetje van allebei. Het IMYC-curriculum werkt bijvoorbeeld in het onderzoeks- en verwerkingsproces vakverbindend met verschillende vakken (en dus vakdocenten). Bepaalde fasen in het leerproces organiseer je of volledig vakoverstijgend of per vak. Denk aan een collectief startpunt of eindpunt van een periode. Waarvoor je ook kiest: het schoolteam biedt samen een rijke leercontext, waarbinnen de gestelde (kern)doelen behaald worden.
Er is altijd een duidelijke samenhang tussen schoolvakken doordat in elke periode van circa 8 weken één thema centraal staat. Bij dat thema hoort een basisprincipe: we noemen dat de ‘Big Idea’.
De Big Idea van het thema ‘Aanpassen’ is bijvoorbeeld:
‘Aanpassingsvermogen is het vermogen je aan te passen aan nieuwe omstandigheden.’
Hoe ziet het vakverbindend onderwijs-deel van IMYC er concreet uit?
Je las hierboven al over het thema Aanpassen. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Bij aardrijkskunde onderzoeken de leerlingen hoe mensen in verschillende delen van de wereld zich aanpassen aan weer, klimaat en omgeving. Bij kunst en cultuur staat het gebruik van (duurzame) materialen centraal en bij natuurwetenschappen ontdekken de leerlingen hoe de natuur zich aanpast aan nieuwe omstandigheden.
Hetzelfde thema wordt dus vanuit verschillende perspectieven benaderd. Binnen IMYC wordt elk thema ook in een internationaal perspectief geplaatst. Actief (wereld)burgerschap is geïntegreerd in het curriculum.
De Big Idea geeft leren samenhang en betekenis. Bij elk vak en op elk moment in het leerproces is er aandacht voor de Big Idea. Door het bieden van die rijke context en doordat bij de verschillende vakken aan de Big Idea wordt gewerkt, ervaren leerlingen waarom de lesstof belangrijk is. Door genoeg tijd vrij te maken voor reflectie met gerichte reflectievragen, worden de verbanden nog duidelijker.
Vakoverstijgende vaardigheden en vakoverstijgend werken
De Big Idea verbindt dus de verschillende vakinhouden aan elkaar waardoor leerlingen beter begrijpen waarom ze iets gaan leren.
Naast vakinhoudelijke kennis gaat het óók om vakoverstijgende vaardigheden: creativiteit, kritisch denkvermogen, leren leren, samenwerken en probleemoplossend vermogen. Binnen IMYC reflecteren leerlingen samen met hun docenten op hun leerproces waarvan ook deze vaardigheden een onderdeel zijn.
In de voorbereiding op elke periode werk je als team samen om de Big Idea inhoud te geven en daarbij neem je ook deze vakoverstijgende vaardigheden mee. Je bent voortdurend bezig om het leren van de leerlingen verbeteren.
Bronnen over vakoverstijgend onderwijs en vakoverstijgend werken
Kagan, S. (2019). Breinvriendelijk onderwijs. Feiten, tips en coöperatieve structuren (2e druk). Vlissingen: Bazalt Educatieve Uitgaven.
Nelis, H., & Van Sark, Y. (2018). Motivatie binnenstebuiten. Het geheim achter gemotiveerde pubers, enthousiaste leerlingen en gedreven. (Google Books)
Nieuwsgierig naar meer over IMYC en vakoverstijgend onderwijs?
Kijk gerust eens rond op onze website of die van Curriculum 10-14. Met al je vragen helpen we je graag verder via info@imyc-nederland.nl
Volg ook onze nieuwsbrieven of abonneer je via de sociale media op IMYC als je op de hoogte wilt blijven. Er zijn geregeld digitale Community-bijeenkomsten waar je van harte welkom bent.
Facebook | LinkedIn | Instagram
Meer blog-artikelen over (vakoverstijgend) onderwijs
Ben je benieuwd naar hoe IMYC zich verhoudt naast vakoverstijgend onderwijs verhoudt tot andere onderwerpen? Lees gerust verder.
De doorlopende leerlijn en de systeemfout
Iedereen wil bewust of onbewust een doorlopende leerlijn. Het probleem ligt echter bij het systeem en de organisatie van ons onderwijs.
Wat is formatief evalueren? (met IMYC)
Op veel scholen bestaat de wens om formatief evalueren in te voeren. Wat is formatief evalueren eigenlijk? En hoe helpt IMYC daarbij?
Goed onderwijs is samenwerken met je collega’s
Het lijkt zo simpel: het voortgezet onderwijs als plek waar collega’s met elkaar samenwerken. Toch gebeurt het nog te weinig.
