Recent is in het kader van de doorlopende leerlijn het Landelijk Expertisecentrum PO-VO gestart. Eindelijk een landelijk netwerk dat zowel bijdraagt aan kennisdeling als onderzoek! LEPOVO wil meer inhoudelijke en thematische verdieping rond de overgang van primair naar voortgezet onderwijs.
LEPOVO (website) heeft hiertoe drie onderzoekslijnen. Ze hebben te maken met (1) kansengelijkheid, (2) het beter volgen van ontwikkeling en (3) het samen opleiden van onderwijsprofessionals.
Naar een doorlopende leerlijn
Iedereen wil bewust of onbewust een doorlopende leerlijn. Er is namelijk geen leraar die zegt: ‘Ik vind het eigenlijk niet zo belangrijk om aan te sluiten bij wat mijn leerlingen al weten en kunnen.’ Ook is er zelden een ouder of verzorger die toegeeft: ‘Voor ons kind maakt het niet zoveel uit waar je start met het geven van onderwijs. Het komt sowieso wel goed.’ De praktijk is echter weerbarstig.
Een voorbeeld uit de praktijk
In de jaren die ik lesgaf aan groep 8 heb ik veel ‘warme overdrachtsgesprekken’ gevoerd. Korte gesprekken waarin ik zoveel mogelijk essentiële informatie over mijn leerlingen wilde geven aan hun nieuwe mentoren in het voortgezet onderwijs. Het ging over Dylan die in eerste instantie stagneerde bij rekenen/wiskunde, maar die met meer context eigenlijk elke som snapte. Het ging ook over Meheret die veel baat heeft bij het leren van en met leeftijdsgenoten en dan graag de leidersrol pakt. Met andere woorden: het ging over alles wat niet op het overdrachtsformulier paste.
Alle goede bedoelingen ten spijt zijn deze overdrachtsgesprekken vooral tijdverspilling. Brugklasdocenten van leerlingen als Dylan en Meheret doen helaas niets met de informatie uit de warme overdracht. In mijn jaren in het voortgezet onderwijs deed ik dat zelf ook niet. De reden daarvoor? Het is het zoveelste voorbeeld van zaken die erbij inschieten door te hoge werkdruk.
Het systeem moet anders, met een goede en gedegen, doorlopende leerlijn. Alleen dan kunnen de leraren erin mee. Om leerlingen een doorlopende leerlijn en ontwikkellijn te kunnen bieden, zou er één onderwijssysteem moeten zijn. Organisatorisch, pedagogisch en vooral qua onderwijsvisie. De PO- en VO-raad publiceerden niet voor niets al in het voorjaar van 2021 ‘Later selecteren, beter differentiëren’
Waar begin je met een doorlopende leerlijn?
Maar stel, je bent een betrokken leraar, schoolleider of schoolbestuurder. Wat kun je dan doen? En waar überhaupt te beginnen? Kunnen we samen de systeemfout beslechten? Het onderwijssysteem bestaat nu immers nog uit twee werelden; het po-systeem en het vo-systeem. Dat maakt het heel uitdagend om verschil te maken. Gelukkig kunnen we leren van deze 6 gouden tips:
Zes gouden tips uit de praktijk
Tip 1! Zoek sparringpartners in je eigen schoolorganisatie en in je regio. Want die zijn er! Veel onderwijsprofessionals willen graag meedenken over een systeemverandering en wachten op een uitnodiging.
Tip 2! Leg alle curricula naast elkaar. Breng VO-docenten in contact met bovenbouw po-leraren en ga op zoek naar de overlap in leerdoelen. Waar zit de herhaling, differentiatie of ambitie? Methodes baseren zich op kerndoelen dus het kan handig zijn die erbij te pakken. Spoiler: bijna alle leerdoelen in onderbouw VO zijn een herhaling van bovenbouw PO. Ga op onderzoek uit en neem dit mee naar je bouwcoördinator of vakgroep.
Tip 3! Vergelijk onderwijsconcepten. Wat is onze gezamenlijke visie op leren? Leg simpelweg de strategisch perspectieven, school- en jaarplannen op tafel. Welke woorden zien we terugkomen? Belangrijkste vraag is natuurlijk: wat merkt een leerling concreet van onze onderwijsvisie? En als die er nog niet helemaal helder is: waarin kunnen we gezamenlijk optrekken?
Tip 4! Kijk naar vakoverstijgende vaardigheden. Voor een leraar uit het primair onderwijs is dit waarschijnlijk gemakkelijker aantoonbaar te maken dan voor een docent uit het voortgezet onderwijs. Hoe werken we aan vaardigheden als samenwerken, communiceren en respectvol gedrag? Zien we daarin een doorgaande lijn, bijvoorbeeld in mentoraat of burgerschap?
Tip 5! Let op de diepere leerbehoeftes van kinderen vanaf 10 jaar. Hoe faciliteren we bijvoorbeeld eigenaarschap in leren? Het levert interessante inzichten op wanneer je oud-leerlingen hierop bevraagd. Een mooi voorbeeld is een brugklas brieven laten sturen naar hun leraar van groep 8. Andersom kan ook: leerlingen van groep 8 voeren een kennismakingsgesprek met hun toekomstig mentor.
Tip 6! Focus op organisatorische uitingen van onderwijsvisie: hoe werken we cyclisch, thematisch of vakoverstijgend? Als leerlingen gewend zijn thematisch te werken vanuit leerdoelen, waarom zouden ze dit in het voortgezet onderwijs niet ook mogen?.
Hulp bij de doorlopende leerlijn
Bovenstaande vragen worden ook beantwoord in de doorlopende leerlijn van Great Learning Nederland. We bieden een doorlopende leerlijn van 2,5 tot en met 15 jaar, verpakt in vier curricula, waarvan IMYC het laatste wagonnetje is. De leerdoelen zijn doorlopend en de manier van werken is door alle jaren herkenbaar. Uiteraard is elk curriculum afgestemd op de leeftijd van de doelgroep en liggen de accenten zodoende steeds een beetje anders. De rode lijn is dat de focus op effectief leren ligt en het (samen) verbeteren ervan.
In verschillende regio’s werken basisscholen samen met middelbare scholen aan een doorlopende leerlijn in termen van onderwijsvisie en curriculum, bijvoorbeeld in Apeldoorn. Op de Parkenschool leren kinderen met IPC voor het basisonderwijs. Één deur verder ligt het KSG Wereldcollege en daar leren iets oudere kinderen met IMYC voor het voortgezet onderwijs. Lees op de IPC-website gerust eens hun inspirerende verhaal.
Over de auteur
Margreet Kamman is 20 jaar leraar geweest in zowel het primair onderwijs als het voortgezet onderwijs. Nadat ze een 10-14-school heeft opgericht, werd ze directeur van Great Learning Nederland. Met haar team begeleidt ze ruim 400 in het basis- en voortgezet onderwijs.
