Het lijkt zo simpel: het voortgezet onderwijs als plek waar collega’s met elkaar samenwerken. Toch gebeurt het nog te weinig. Dat docenten in grote lijnen onderling samenwerken is gelukkig vaak wel aan de orde, maar in de praktijk ontbreken vaak diepgang in de samenwerking en ondersteuning vanuit de school.
De kwaliteit van het samenwerken bepaalt grotendeels de effectiviteit van een docententeam. Hoe beter de samenwerking binnen het team is, hoe groter de kans is dat het gezamenlijke doel wordt behaald. Wanneer die samenwerking oppervlakkig blijft of misschien zelfs wel helemaal niet aan de orde is, zal een team niet snel gezamenlijke doelen behalen. Dit heeft ongetwijfeld effect op de effectiviteit, maar uiteindelijk ook op de onderwijskwaliteit van zowel het team als de school.
Ook leerlingen willen onderwijs waarin leraren samenwerken
Bij goed, betekenisvol onderwijs hoort rekening houden met het tienerbrein. Zo hebben we als mens een sterke behoefte aan verbanden leggen. Het brein werkt associatief, zeker bij tieners. Ze hebben daarbij een sterk ‘use it or lose it’-principe. Voelt een les of onderwerp niet zinvol of nuttig? Dan weet je zeker dat er vrijwel niks blijft hangen.
Stel je voor: een leerling is dol op het vak geschiedenis. Het gaat erin als zoete koek, om het maar zo te zeggen. Natuurkunde daarentegen is voor hem maar saai en het wil er maar niet in. Door die leerling de verbanden tussen natuurkunde en geschiedenis te laten zien, vergroot je de kans dat de stof van natuurkunde wel blijft plakken. Een natuurkundige als Newton kun je bijvoorbeeld niet los zien van de 17e eeuw, waarin de Nederlandse Republiek zeeoorlogen uitvocht met de Britten en de wetenschap in Noord-Europa opleefde.
Ook aansluiten bij de persoonlijke leefwereld van tieners en een koppeling maken met een centraal thema (thematisch onderwijs) helpen ontzettend. Daarom is het van belang dat collega’s onderling van elkaar weten wat er speelt. Vertrouwen en betrokkenheid zijn essentieel voor de effectiviteit. Een goede balans tussen het gezamenlijke doel en individuele ambities zijn belangrijk. Binnen docententeams is het opbouwen van onderwijs-inhoudelijke werkrelaties vaak lastig vanwege de beperkte mogelijkheden tot interactie, zeker wanneer de docententeams groot zijn.
Hoeveel werk jij in jouw onderwijs samen met je collega’s?
Ben jij docent? Denk eens na over de volgende vragen en wees eerlijk. Hoeveel werk jij samen met collega’s? Weet je wat er bij hen speelt of blijft het bij een oppervlakkig praatje naast de koffieautomaat? Met welke thema’s zijn zij bezig? Waar lopen zij tegen aan? Hebben jullie als team interventies? Zijn er trainingen, teamdagen en/of teambuildingmomenten?
Zelf ben ik docent kunstvakken op een middelbare school. We hebben een relatief klein team en we hebben regelmatig gezamenlijke momenten waarin we met collega’s samenwerken aan het onderwijs, bepaalde doelen en de visie die we uitdragen als school.
Ondanks het feit dat wij het dus op gebied van samenwerking als team – in mijn ogen – helemaal niet slecht doen, ben ik mij sinds ik IMYC-units ontwikkel toch bewust van het ontbrekende samenwerkingsproces binnen de vaklessen in de reguliere lesweken.
Goed onderwijs kan niet zonder samenwerken met je collega’s
In het onderwijsprogramma van IMYC en werk je binnen een unit aan een bepaald thema waarin we vakken verbinden. Dat zorgt natuurlijk automatisch voor een geschikte samenwerkingsgelegenheid tussen verschillende vakken. Ook dan vindt zo’n samenwerking pas plaats zodra de vakdocenten elkaar in gesprek gaan over wat zij binnen het thema gaan doen.
Zo werk je bijvoorbeeld binnen het thema / de unit Moed met het vak kunst en cultuur aan zelfportretten gebaseerd op een onderzoek naar Frida Kahlo. Je kunt je voorstellen dat het heel interessant is hier bijvoorbeeld aardrijkskunde of geschiedenis aan te koppelen en om bij die lessen meer te weten te komen over de politieke achtergrond van Frida Kahlo of haar Mexicaanse afkomst en de cultuur die daarbij hoort. Het is leuk, vernieuwend en interessant om met collega’s te sparren over dit soort onderwijsthema’s en tot een mooie samenwerking te komen. Dit levert namelijk onderlinge betrokkenheid, diepgang en het behalen van gezamenlijke doelen op; het succesvol afronden van een unit.
Gesteund door de structuur van het curriculum
Over het algemeen zijn de thema’s van IMYC bij elk vak op dezelfde manier opgebouwd. De structuur hiervan helpt bij het leerproces van de leerling, maar ondersteunt ook het onderwijs bij het samenwerken met je collega’s. Er worden links naar andere vakken aangereikt in de thema’s, zodat je als docent alleen je collega nog op hoeft te zoeken en jouw ideeën met die van hem of haar uit hoeft te wisselen.
Wanneer zo’n thema ook bij een andere les weer terugkomt levert dat bij de leerlingen weer herhaling en zelfs diepgang op. Op deze manier verwerken ze de informatie makkelijker en creëren ze een beter referentiekader. Dat zorgt weer voor een hoger leerrendement, wat vervolgens weer de onderwijskwaliteit verbetert!
Dit is een artikel van Judith Bijlsma. Judith is docent kunstvakken en onderwijsontwikkelaar voor het vak kunst en cultuur van IMYC website.
Bronnen ter ondersteuning van samenwerken met collega’s in het onderwijs
Truijen, K. J. P., Sleegers, P. J. C., Meelissen, M. R. M., & Nieuwenhuis, A. F. M. (2013). What makes teacher teams in a vocational education context effective? A qualitative study of managers’ view on team working. Journal of workplace learning, 25(1), 58-73.
Cohen, S. G., & Bailey, D. E. (1997). What makes teams work: Group effectiveness research from the shop floor to the executive suite. Journal of management, 23(3), 239-290.
Kagan, S. (2019). Breinvriendelijk onderwijs. Feiten, tips en coöperatieve structuren (2e druk). Vlissingen: Bazalt Educatieve Uitgaven.
Verder lezen over IMYC en onderwijs?
Je vindt op deze website meerdere artikelen over het onderwijs en IMYC. Lees gerust verder. Iedereen wil bewust of onbewust een doorlopende leerlijn. Het probleem ligt echter bij het systeem en de organisatie van ons onderwijs. Op veel scholen bestaat de wens om formatief evalueren in te voeren. Wat is formatief evalueren eigenlijk? En hoe helpt IMYC daarbij? Vakoverstijgend onderwijs of vakverbindend onderwijs zijn meer dan een onderwijshype. Ze zijn er om een goede reden.
De doorlopende leerlijn en de systeemfout
Wat is formatief evalueren? (met IMYC)
Vakoverstijgend onderwijs en vakintegratie
